Wrth gerdded ar hyd Llwybr Cenedlaethol Parc Arfrodirol Sir Benfro rydych chi’n cerdded, nid yn unig drwy tirlun daearyddol, ond rydych chi hefyd yn cymryd taith drwy amser.

array(6) { ["theme"]=> string(7) "theme_1" ["microsite_subtitle"]=> string(42) "ar hyd Llwybr Cenedlaethol Arfordir Penfro" ["detail_top"]=> array(9) { [""]=> NULL ["intro_text"]=> string(175) "Wrth gerdded ar hyd Llwybr Cenedlaethol Parc Arfrodirol Sir Benfro rydych chi’n cerdded, nid yn unig drwy tirlun daearyddol, ond rydych chi hefyd yn cymryd taith drwy amser." ["row_1_text_left"]=> string(242) "

O gromlechi Neolithig i gaerau amlwg Oes yr Haearn, trwy adfeilion odynnau calch a hen gaerau harbwr i ganolfannau syrffio a phorthladdoedd fferi modern, mae’r Llwybr Cenedlaethol yn daith drwy hanes dynoliaeth dan ddylanwad y môr.

" ["row_1_text_right"]=> string(162) "

Hyd yn gymharodd ddiweddar – cyn ffyrdd a’r rheilffyrdd – y môr oedd y brif ffordd i Sir Benfro, gan ei bod hi’n amgylchynu’r sir ar dair ochr.

" ["row_2_title"]=> string(0) "" ["row_2_text"]=> string(723) "

Wrth i chi gerdded heddiw ar hyd y llwybr, gwelwch lu o olion i’ch hatgoffa ogapeli ac eglwysi Celtaidd, seintiau a cherrig cestyll lle ymosododd y Normaniaid, caerau a adeiladwyd yn oes Victoria i amddiffyn Aberdaugleddau, Hyn i gyd yn dangos yn gryf y traddodiad arforol.

Mae’r pentrefi bach a welir ar hyd y llwybr yn rhoi cip olwg i ni o’r amser lle roedd pysgota a gwerthu o’r môr – hyd yn oed mewn rhai enghreifftiau smyglo – yn du hwnt o bwysig, a hyd yn oed heddiw mae gan rhai bobl stori neu ddwy i ddweud.

Cymrodd y Llyngesydd Nelson diddordeb mawr yn natblygiad aber Aberdaugleddau, ond cafodd Neyland sy’n gyfagos ei ddylanwadu gan Brunel, peiriannydd pwysig o oes Victoria.

" ["row_2_image"]=> array(24) { ["ID"]=> int(6256) ["id"]=> int(6256) ["title"]=> string(22) "50 - West Angle Bay 01" ["filename"]=> string(24) "50-West-Angle-Bay-01.jpg" ["filesize"]=> int(1373157) ["url"]=> string(84) "https://www.arfordirpenfro.cymru/wp-content/uploads/2019/09/50-West-Angle-Bay-01.jpg" ["link"]=> string(118) "https://www.arfordirpenfro.cymru/pethau-iw-gwneud/cerdded-yn-y-parc/teithiau-gwe/penrhyn-angle/50-west-angle-bay-01-2/" ["alt"]=> string(28) "Thorn Island, West Angle Bay" ["author"]=> string(2) "48" ["description"]=> string(74) "Thorn Island, West Angle Bay, Pembrokeshire Coast National Park, Wales, UK" ["caption"]=> string(28) "Thorn Island, West Angle Bay" ["name"]=> string(22) "50-west-angle-bay-01-2" ["status"]=> string(7) "inherit" ["uploaded_to"]=> int(17125) ["date"]=> string(19) "2019-09-24 12:24:45" ["modified"]=> string(19) "2020-01-16 09:38:26" ["menu_order"]=> int(0) ["mime_type"]=> string(10) "image/jpeg" ["type"]=> string(5) "image" ["subtype"]=> string(4) "jpeg" ["icon"]=> string(69) "https://www.arfordirpenfro.cymru/wp-includes/images/media/default.png" ["width"]=> int(1200) ["height"]=> int(800) ["sizes"]=> array(69) { ["thumbnail"]=> string(92) "https://www.arfordirpenfro.cymru/wp-content/uploads/2019/09/50-West-Angle-Bay-01-150x150.jpg" ["thumbnail-width"]=> int(150) ["thumbnail-height"]=> int(150) ["medium"]=> string(92) "https://www.arfordirpenfro.cymru/wp-content/uploads/2019/09/50-West-Angle-Bay-01-300x200.jpg" ["medium-width"]=> int(300) ["medium-height"]=> int(200) ["medium_large"]=> string(92) "https://www.arfordirpenfro.cymru/wp-content/uploads/2019/09/50-West-Angle-Bay-01-768x512.jpg" ["medium_large-width"]=> int(768) ["medium_large-height"]=> int(512) ["large"]=> string(93) "https://www.arfordirpenfro.cymru/wp-content/uploads/2019/09/50-West-Angle-Bay-01-1024x683.jpg" ["large-width"]=> int(1024) ["large-height"]=> int(683) ["1536x1536"]=> string(84) "https://www.arfordirpenfro.cymru/wp-content/uploads/2019/09/50-West-Angle-Bay-01.jpg" ["1536x1536-width"]=> int(1200) ["1536x1536-height"]=> int(800) ["2048x2048"]=> string(84) "https://www.arfordirpenfro.cymru/wp-content/uploads/2019/09/50-West-Angle-Bay-01.jpg" ["2048x2048-width"]=> int(1200) ["2048x2048-height"]=> int(800) ["featured-small-home"]=> string(92) "https://www.arfordirpenfro.cymru/wp-content/uploads/2019/09/50-West-Angle-Bay-01-640x422.jpg" ["featured-small-home-width"]=> int(640) ["featured-small-home-height"]=> int(422) ["featured-medium-home"]=> string(84) "https://www.arfordirpenfro.cymru/wp-content/uploads/2019/09/50-West-Angle-Bay-01.jpg" ["featured-medium-home-width"]=> int(1200) ["featured-medium-home-height"]=> int(800) ["featured-large-home"]=> string(84) "https://www.arfordirpenfro.cymru/wp-content/uploads/2019/09/50-West-Angle-Bay-01.jpg" ["featured-large-home-width"]=> int(1200) ["featured-large-home-height"]=> int(800) ["featured-xlarge-home"]=> string(84) "https://www.arfordirpenfro.cymru/wp-content/uploads/2019/09/50-West-Angle-Bay-01.jpg" ["featured-xlarge-home-width"]=> int(1200) ["featured-xlarge-home-height"]=> int(800) ["featured-small"]=> string(92) "https://www.arfordirpenfro.cymru/wp-content/uploads/2019/09/50-West-Angle-Bay-01-640x234.jpg" ["featured-small-width"]=> int(640) ["featured-small-height"]=> int(234) ["featured-medium"]=> string(93) "https://www.arfordirpenfro.cymru/wp-content/uploads/2019/09/50-West-Angle-Bay-01-1200x468.jpg" ["featured-medium-width"]=> int(1200) ["featured-medium-height"]=> int(468) ["featured-large"]=> string(93) "https://www.arfordirpenfro.cymru/wp-content/uploads/2019/09/50-West-Angle-Bay-01-1200x505.jpg" ["featured-large-width"]=> int(1200) ["featured-large-height"]=> int(505) ["featured-xlarge"]=> string(93) "https://www.arfordirpenfro.cymru/wp-content/uploads/2019/09/50-West-Angle-Bay-01-1200x703.jpg" ["featured-xlarge-width"]=> int(1200) ["featured-xlarge-height"]=> int(703) ["gd-pem-small"]=> string(92) "https://www.arfordirpenfro.cymru/wp-content/uploads/2019/09/50-West-Angle-Bay-01-640x427.jpg" ["gd-pem-small-width"]=> int(640) ["gd-pem-small-height"]=> int(427) ["gd-pem-medium"]=> string(93) "https://www.arfordirpenfro.cymru/wp-content/uploads/2019/09/50-West-Angle-Bay-01-1024x683.jpg" ["gd-pem-medium-width"]=> int(1024) ["gd-pem-medium-height"]=> int(683) ["gd-pem-large"]=> string(84) "https://www.arfordirpenfro.cymru/wp-content/uploads/2019/09/50-West-Angle-Bay-01.jpg" ["gd-pem-large-width"]=> int(1200) ["gd-pem-large-height"]=> int(800) ["gd-pem-xlarge"]=> string(84) "https://www.arfordirpenfro.cymru/wp-content/uploads/2019/09/50-West-Angle-Bay-01.jpg" ["gd-pem-xlarge-width"]=> int(1200) ["gd-pem-xlarge-height"]=> int(800) ["profile"]=> string(84) "https://www.arfordirpenfro.cymru/wp-content/uploads/2019/09/50-West-Angle-Bay-01.jpg" ["profile-width"]=> int(600) ["profile-height"]=> int(400) ["post-thumbnail"]=> string(92) "https://www.arfordirpenfro.cymru/wp-content/uploads/2019/09/50-West-Angle-Bay-01-125x125.jpg" ["post-thumbnail-width"]=> int(125) ["post-thumbnail-height"]=> int(125) ["woocommerce_thumbnail"]=> string(92) "https://www.arfordirpenfro.cymru/wp-content/uploads/2019/09/50-West-Angle-Bay-01-300x169.jpg" ["woocommerce_thumbnail-width"]=> int(300) ["woocommerce_thumbnail-height"]=> int(169) ["woocommerce_single"]=> string(92) "https://www.arfordirpenfro.cymru/wp-content/uploads/2019/09/50-West-Angle-Bay-01-598x399.jpg" ["woocommerce_single-width"]=> int(598) ["woocommerce_single-height"]=> int(399) ["woocommerce_gallery_thumbnail"]=> string(92) "https://www.arfordirpenfro.cymru/wp-content/uploads/2019/09/50-West-Angle-Bay-01-100x100.jpg" ["woocommerce_gallery_thumbnail-width"]=> int(100) ["woocommerce_gallery_thumbnail-height"]=> int(100) } } ["row_3_title"]=> string(0) "" ["row_3_text"]=> string(491) "

Ond dyw hanes ddim yn aros yn llonydd i neb. Mae hanes yn cael ei greu heddiw gyda thwf y diwydiant twristaidd a datblygiadiau canolfannau gwyliau.

Er bod hyn yn arddangos yn newydd, mae Sir Benfro a’i lwybr arfordirol wedi croesawu ymwelwyr ers tro byd. Cerddodd miloedd o bererinion yn y Canol Oesoedd ar hyd y llwybr ar eu ffordd i’r Eglwys Gadeiriol yn Nhŷ Ddewi.

Er bod cerddwyr heddiw a gwahanol pen i’w taith efallai, meant i gyd yn dilyn yr un hen lwybr.

" } ["row_4_image_left"]=> bool(false) ["row_4_image_right"]=> bool(false) ["block_chooser"]=> array(1) { [0]=> array(7) { ["choose_block_type"]=> string(16) "combi_grid_block" ["call_to_action_block"]=> array(7) { ["image"]=> bool(false) ["title"]=> string(0) "" ["text"]=> string(0) "" ["internal_or_external_link"]=> string(8) "internal" ["internal_link"]=> NULL ["external_link"]=> string(0) "" ["link_title"]=> string(9) "Read More" } ["combi_grid_block"]=> array(6) { ["icon"]=> string(7) "icon_12" ["title"]=> string(38) "Darganfyddwch fwy am Lwybr yr Arfordir" ["internal_or_external_link"]=> array(4) { ["internal_or_external_link"]=> string(8) "internal" ["internal_link"]=> string(0) "" ["external_link"]=> string(0) "" ["link_title"]=> string(9) "Read More" } ["slot_rules"]=> string(7) "small_8" ["slot_count"]=> string(1) "8" ["slots"]=> array(4) { ["slot_population"]=> string(6) "parent" ["choose_parent_page"]=> int(14442) ["slot_count"]=> string(1) "0" ["manual"]=> bool(false) } } ["feature_content_block"]=> array(7) { ["image"]=> bool(false) ["title"]=> string(0) "" ["intro_text"]=> string(0) "" ["text"]=> string(0) "" ["internal_or_external_link"]=> array(4) { ["internal_or_external_link"]=> string(8) "internal" ["internal_link"]=> NULL ["external_link"]=> string(0) "" ["link_title"]=> string(9) "Read More" } ["slot_count"]=> int(6) ["slots"]=> array(4) { ["slot_population"]=> string(4) "self" ["choose_parent_page"]=> bool(false) ["slot_count"]=> int(0) ["manual"]=> bool(false) } } ["primary_message_block"]=> array(7) { ["slot_layout"]=> string(4) "left" ["slot"]=> string(4) "page" ["choose_page"]=> bool(false) ["choose_parent_page"]=> bool(false) ["manual"]=> array(8) { ["image"]=> bool(false) ["label"]=> string(0) "" ["title"]=> string(0) "" ["text"]=> string(0) "" ["internal_or_external_link"]=> string(8) "internal" ["internal_link"]=> NULL ["external_link"]=> string(0) "" ["link_title"]=> string(9) "Read More" } ["file"]=> array(5) { ["image"]=> bool(false) ["title"]=> string(0) "" ["text"]=> string(0) "" ["file"]=> bool(false) ["link_title"]=> string(8) "Download" } ["cta"]=> array(7) { ["image"]=> bool(false) ["title"]=> string(0) "" ["text"]=> string(0) "" ["internal_or_external_link"]=> string(8) "internal" ["internal_link"]=> NULL ["external_link"]=> string(0) "" ["link_title"]=> string(9) "Read More" } } ["profile_grid_block"]=> array(2) { ["title"]=> string(0) "" ["profile"]=> bool(false) } ["mailchimp_block"]=> array(4) { ["title"]=> string(0) "" ["text"]=> string(0) "" ["mailchimp_shortcode_english"]=> string(0) "" ["mailchimp_shortcode_welsh"]=> string(0) "" } } } }

O gromlechi Neolithig i gaerau amlwg Oes yr Haearn, trwy adfeilion odynnau calch a hen gaerau harbwr i ganolfannau syrffio a phorthladdoedd fferi modern, mae’r Llwybr Cenedlaethol yn daith drwy hanes dynoliaeth dan ddylanwad y môr.

Hyd yn gymharodd ddiweddar – cyn ffyrdd a’r rheilffyrdd – y môr oedd y brif ffordd i Sir Benfro, gan ei bod hi’n amgylchynu’r sir ar dair ochr.

Wrth i chi gerdded heddiw ar hyd y llwybr, gwelwch lu o olion i’ch hatgoffa ogapeli ac eglwysi Celtaidd, seintiau a cherrig cestyll lle ymosododd y Normaniaid, caerau a adeiladwyd yn oes Victoria i amddiffyn Aberdaugleddau, Hyn i gyd yn dangos yn gryf y traddodiad arforol.

Mae’r pentrefi bach a welir ar hyd y llwybr yn rhoi cip olwg i ni o’r amser lle roedd pysgota a gwerthu o’r môr – hyd yn oed mewn rhai enghreifftiau smyglo – yn du hwnt o bwysig, a hyd yn oed heddiw mae gan rhai bobl stori neu ddwy i ddweud.

Cymrodd y Llyngesydd Nelson diddordeb mawr yn natblygiad aber Aberdaugleddau, ond cafodd Neyland sy’n gyfagos ei ddylanwadu gan Brunel, peiriannydd pwysig o oes Victoria.

Thorn Island, West Angle Bay

Ond dyw hanes ddim yn aros yn llonydd i neb. Mae hanes yn cael ei greu heddiw gyda thwf y diwydiant twristaidd a datblygiadiau canolfannau gwyliau.

Er bod hyn yn arddangos yn newydd, mae Sir Benfro a’i lwybr arfordirol wedi croesawu ymwelwyr ers tro byd. Cerddodd miloedd o bererinion yn y Canol Oesoedd ar hyd y llwybr ar eu ffordd i’r Eglwys Gadeiriol yn Nhŷ Ddewi.

Er bod cerddwyr heddiw a gwahanol pen i’w taith efallai, meant i gyd yn dilyn yr un hen lwybr.

Darganfyddwch fwy am Lwybr yr Arfordir